در مرحله نخست اجرای این طرح اصلاح فرآیند خرید تضمینی گندم و پرداخت نقدی مطالبات تولیدکنندگان و در مراحل بعدی افزایش ظرفیت و بهبود ساختار ذخیره‌سازی گندم، تولید و توزیع آرد و در نهایت ساماندهی وضعیت تولید و عرضه نان با تولید نان صنعتی مورد توجه قرار گرفته است.
این در حالی است که با وجود اقدامات انجام شده هنوز چالش‌های پیش روی تولید و عرضه نان ادامه داشته و تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این کالای مهم در سبد غذایی اقشار مختلف جامعه، به شکلی توأم از این وضعیت ابراز ناخشنودی می‌کنند.
از سوی دیگر با توجه به حجم بالای یارانه پرداختی به آرد، نان و گندم، هدفمند‌کردن یارانه‌های پرداختی در این بخش ضروری است که توجه به این امر نیز در چارچوب تولید نان صنعتی و حذف تولیدکنندگان سنتی از چرخه نان مورد توجه قرار گرفته است.
با وجود این اقدامات در این مقال برخی چالش‌های پیش روی هدفمند‌کردن یارانه‌ها و تولید نان صنعتی مورد توجه قرار گرفته است.
سر انجام پس از گذشت مدت زمانی طولانی با وجود ضرورت‌های موجود در اقتصاد کشور، اکنون دولت خود را مصمم به پرداخت هدفمند یارانه‌ها کرده است.
چرا که هدفمند‌کردن یارانه‌ها موضوعی است که ضرورت اجرای آن در اقتصاد کلان کشور هر لحظه بیش‌از پیش احساس می‌شود. گام نخست در اجرای این مهم با هدفمند‌کردن پرداخت یارانه سوخت برای جلوگیری از هدر رفتن این سرمایه ملی از طریق قاچاق یا به‌دلیل نبود مدیریت صحیح مصرف آغاز شده است.
این موضوع در ساماندهی وضعیت گندم، آرد و نان و تولید نان صنعتی نیز نمود عینی داشته و در حذف تولیدکنندگان سنتی نان از چرخه تولید نیز باید برخی چالش‌ها مورد توجه قرار‌گیرد.
جایگاه تولیدکنندگان سنتی
نکته اساسی در اجرای این سیاست توجه به جایگاه تولیدکنندگان سنتی نان و این موضوع است که چرا دولت با وجود این که می‌داند هدفمند‌کردن یارانه‌ها کاری سخت و مستلزم ایجاد مشکلاتی برای مردم است، باز هم انجام چنین کاری را مورد توجه قرار داده است؟
باید توجه کرد که اجرای چنین سیاست‌هایی با نگرش صرف به اهداف و نتایج بلندمدت حاصل از اجرای آن می‌تواند چالش‌های بزرگ، هر چند مقطعی را برای برخی اقشار جامعه که تداوم فعالیت اقتصادی آنها در گرو اتخاذ چنین تصمیماتی است، به‌دنبال داشته باشد. در واقع می‌توان گفت حیات اقتصادی گروهی از اقشار جامعه در گرو تصمیم‌گیری درست و اجرای دقیق و اصولی هدفمند کردن پرداخت یارانه نان است.
به‌نظر می‌رسد، پس از اجرایی شدن هدفمند‌کردن یارانه سوخت، تصمیم و عزم دولت برای تعیین تکلیف گندم، آرد و نان به‌عنوان قوت اصلی مردم است؛ تصمیمی که در جای خود قابل تقدیر است.
بنابر اعلام مسئولان امر در اجرای این سیاست مقرر شده که تا پایان سال‌جاری 100کارخانه بزرگ تولید نان صنعتی توسط بخش خصوصی راه اندازی و چرخه جدیدی در تولید نان شکل گیرد.
گرچه با این روند به‌نظر می‌رسد دولت مصمم است تا اهداف کلان اقتصادی ناشی از پرداخت هدفمند یارانه نان را اجرا کند، اما چالش اساسی در اجرای این سیاست توجه به این مهم است که آیا در این رهگذر تعریف جدی و تازه‌ای برای ایفای نقش قشر بزرگی از فعالان و دست اندر‌کاران صنعت نان کشور یعنی تولیدکنندگان سنتی نان نیز اندیشیده شده است.
روند کنونی هدفمند‌کردن یارانه و تولید نان دغدغه‌هایی را برای تولید کنندگانی که اکنون حیات اقتصادی خود را تنها در گرو تولید نان به شیوه سنتی می‌بینند فراهم کرده است؛
تولیدکنندگانی که حتی با افزایش هزینه‌های تولید و در نهایت قیمت تمام شده نان نیز ناچار به عرضه کالای نهایی در چارچوب ضوابط و قیمت‌گذاری دولت بوده و هستند به نحوی که تاکنون این شیوه سیاستگذاری دولتی در چرخه تولید نان، فرصت هرگونه بازنگری در بهینه‌سازی تولید را از تولیدکنندگان سنتی گرفته است.
آن چه مسلم است در این شیوه اجرای سیاست‌های هدفمند کردن یارانه‌های گندم، آرد و نان به‌طور یقین گروهی از اقشار جامعه، آسیب‌های بسیار جدی دیده و مشکلات آن مجددا بر دوش اقتصاد در حال شکوفای کشور بار خواهد شد. به‌نظر می‌رسد برای اجرای چنین سیاست‌هایی باید ابتدا زیر ساخت‌های لازم در بخش‌های مختلف فراهم شده و سپس اجرای چنین تصمیماتی مورد توجه قرار گیرد.
تجدیدنظر در وضعیت فعلی
با وجود این چالش‌ها و نابسامانی قیمت و کیفیت نان مسئولان وزارت بازرگانی بر اجرای طرح ساماندهی گندم، آرد و نان تأکید داشته و راهکار ساماندهی این وضعیت را در تولید نان صنعتی و حذف تولیدکنندگان سنتی نان از چرخه تولید جست‌وجو می‌کنند.
اما کاهش کیفیت و نابسامانی قیمت نان ادامه داشته و اعمال سیاست های نظارتی از طریق سازمان بازرسی آرد و نان و جرایم مختلف مانند جریمه نقدی و قطع سهمیه آرد نانوایی‌های متخلف نیز قادر به ساماندهی این وضعیت نبوده است.
این امر موجب شده تا علاوه بر تداوم نارضایتی مصرف کنندگان، برخی مسئولان نظام نیز خواستار ساماندهی وضعیت کنونی نان شوند چراکه گرچه آنچه اکنون از سوی وزارت بازرگانی دنبال می‌شود راهکار نهایی حل مشکل نان است اما تا به نتیجه رسیدن این فرآیند، باید اقدامی عاجل برای رفع مشکلات کنونی تولید و عرضه نان در نظر گرفته شود این در شرایطی است که وزیر بازرگانی نیز اخیرا اعلام کرده هیچ مشکلی برای تأمین یارانه مورد نیاز نان وجود ندارد.
با این وجود دیدگاه اخیر مسعود میر‌کاظمی در افتتاحیه نمایشگاه نان در مورد این که مسئولان نظام خواهان تجدید نظر در وضعیت فعلی نان هستند بیانگر نابسامانی‌های موجود در بازار نان است.
به گفته وی مسئولان نظام درخواست تجدید نظر در وضعیت فعلی نان را دارند.همچنین با وجود همه مشکلات، کسی راغب به از دست دادن وضعیت فعلی نبوده و با توسعه نان‌های صنعتی و جایگزین کردن تدریجی و نه حدف کامل آن می توان این وضعیت را ساماندهی کرد. دولت نیز باید ازوظایف اجرایی در این فرایند، خارج و به کنترل و نظارت نان بپردازد.
وزیر بازرگانی می‌افزاید: بخش عمده ای از یارانه پرداختی به نان از سوی دولت به دستمزد تعلق می گیرد و سهم یارانه آرد از نان تنها 5 درصد است، بنابراین با افزایش قیمت غلات طی چند سال آتی مشاهده می شود که باید یارانه قابل توجهی پرداخت شود. همچنین جابه‌جایی در جایگزینی نان های صنعتی با نان های سنتی ممکن است چندین سال به طول انجامد اما در نهایت به ایجاد فضای رقابتی و مطلوب برای مردم و تولیدکنندگان نان تبدیل خواهد شد.
وی با بیان این‌که خرید تضمینی گندم و پرداخت های دیر‌هنگام دولت همواره یکی از دغدغه های کشاورزان بوده و دولت همواره نمی تواند تا 100درصد این محصول را خریداری کند، میزان سرانه مصرف آرد در کشور را 160 کیلو عنوان کرده و می‌گوید: در چنین شرایطی باید چرخه تولید نان را با مجموع عوامل در کنار یکدیگر در نظر گرفت تا بتوان برای پرداخت یارانه و تولید اقتصادی آن برنامه ریزی کرد.
وی می‌افزاید: در بخش اول پرداخت منظم و به روز و در بخش دوم ساماندهی توزیع باید صورت گیرد که در حال حاضر همه آردهای تولیدی تحت پوشش شبکه‌ای منظم قرار دارد. در بخش بعدی ساماندهی نان است که نشست های منظمی با عوامل و دست‌اندرکاران این محصول صورت گرفته اما بعضا مردم نیز از کیفیت نان معترضند.
میر‌کاظمی با اشاره به افزایش قیمت جهانی گندم، می‌افزاید: طی چند‌ماه اخیر قیمت گندم تا 100 درصد نیز افزایش یافته، این درحالی است که قسمت اعظمی از 26 هزار میلیارد تومانی که بابت نان یارانه پرداخت می شود، باید حذف شده و مورد تجدید نظر قرار گیرد.
